Nieuws > Al het nieuws > De burger is eigenlijk best wel lief

De burger is eigenlijk best wel lief

Door Stefan Melchior

Als specialist gedragsverandering werk ik elke dag aan het oplossen van maatschappelijke problemen. Aan veel van deze vraagstukken ligt immers gedrag ten grondslag. Gelukkig beseffen ook onze opdrachtgevers dat steeds vaker. Alleen wordt de oorzaak vaak nog verkeerd ingeschat wat leidt tot een verkeerde aanpak.

Asociaal gedrag?

Onze opdrachtgevers – dit zijn vaak gemeenten – hebben bij aanvang van een project vaak een duidelijk beeld van het probleem. Hoe verschillend deze problemen ook zijn, allemaal lijken ze voort te komen uit asociaal en onverschillig gedrag van burgers. Maar is dat wel zo?

Vooronderzoek essentieel

Voordat wij een oplossing ontwikkelen voor ongewenst gedrag, doen wij grondig onderzoek naar de oorzaken ervan. En wat blijkt? In verreweg de meeste gevallen blijkt de oorzaak onschuldiger dan aanvankelijk gedacht; de burger gedraagt zich beter dan de ambtenaar denkt.

Geen afvaltoerisme

Zo onderzochten wij de oorzaken van bijplaatsing van afval bij ondergrondse containers. De gemeente gaf aan dat er mensen uit omliggende dorpen, en niet zozeer de bewoners uit de desbetreffende wijk, schuldig zijn aan het bijplaatsen – de zogenoemde afvaltoeristen. Dit hebben wij getoetst door de boetes die in de wijk zijn uitgeschreven voor bijplaatsing te analyseren. Daaruit bleek dat 86% van de boetes aan bewoners uit die wijk waren uitgeschreven. Het probleem lag dus niet buiten maar juist binnen de wijk en dat vraagt om een andere aanpak. Resultaat: kleinere bijplaatsingen en 20% vaker helemaal bijplaatsingsvrij.

Vogels en wind de boosdoeners

Voor een andere gemeente mochten we aan de slag om – zo werd aangenomen – asociale parkbezoekers te overtuigen om hun afval niet zomaar achter te laten. Tijd voor observaties! Na uren observeren in de parken bleken recreanten juist goed hun best te doen om afval bij elkaar te houden en naar de prullenbak te brengen. Wat was dan wel de oorzaak? De wind en de vogels! De wind neemt het verzamelde afval ongezien van het picknickkleed mee de struiken in. Het afval dat wel door de bezoekers in de prullenbakken belandt wordt er vervolgens weer uitgehaald door hongerige meeuwen of andere dieren. Onze boodschap richtte zich daarom op deze factoren in plaats van asociaal gedrag. Het effect: 66% minder zwerfafval.

Vogels bleken deels de oorzaak van zwerfafval (afb.: Storyblocks)

Onderzoek altijd de aannames voor je begint

Bovenstaande projecten illustreren het belang van gedegen vooronderzoek. Ambtenaren krijgen tijdens hun werk vooral negatieve informatie door. Het is ten slotte hun taak om problemen binnen hun gemeente op te lossen. Daarbij hebben wij als mens een zogeheten negativity bias. Dit betekent dat negatieve informatie ons eerder opvalt dan positieve informatie en dat we dus snel een vertekend beeld krijgen van de werkelijkheid. Ook onthouden wij negatieve informatie beter. Zo ergerde ik me vaak aan de vele fietsers die met hun mobiel bezig zijn maar toen ik gestructureerd observaties ging doen voor een opdracht, bleek dat dit maar een klein deel van alle fietsers betreft. Het is daarom cruciaal om altijd goed vooronderzoek te doen. Pas wanneer je weet wat de oorzaak is van het ongewenste gedrag kan je een effectieve oplossing ontwikkelen.

Wij helpen je graag!

Worstelt jouw organisatie met een probleem dat je graag wil laten onderzoeken? Neem dan eens vrijblijvend contact met ons op.